Een broertje erbij: feest of nachtmerrie voor je oudste?

“Ahh, wat leuk voor jullie kindje, straks heeft hij een broertje of zusje om mee te spelen!”. Dat hoor je negen van de tien keer als je aankondigt dat je zwanger bent van je tweede. Alsof een broertje of zusje automatisch een extra dosis geluk is voor je oudste kind. Maar de realiteit? Die is soms heel anders.

Een baby erbij is niet altijd feest

Veel ouders verwachten dat hun oudste kind dolblij zal zijn met de komst van een nieuw familielid. En ja, sommige kinderen zijn dat ook. Maar voor veel kleintjes brengt de komst van een baby vooral verwarring, verdriet en jaloezie met zich mee.

Uit onderzoek blijkt dat gedragsproblemen bij peuters en kleuters significant kunnen toenemen na de geboorte van een broertje of zusje. Een studie gepubliceerd in Developmental Psychology (Volling, 2012) liet zien dat 20 tot 40 procent van de peuters tijdelijk meer driftbuien, terugval in slaapgedrag of aanhankelijk gedrag laat zien. Kortom: die roze wolk is voor je oudste niet altijd zo roze.

“Hij begon weer in zijn broek te plassen”

Anne (32), moeder van Thijs (4) en baby Jip, herinnert het zich nog goed. “Thijs had zich al maanden keurig zelf aangemeld op het potje. Toen Jip werd geboren, leek het alsof hij alles vergat. Plotseling plaste hij weer regelmatig in zijn broek. En niet alleen dat, hij wilde ook ineens weer een flesje in bed en geknuffeld worden als een baby.”

Het is een klassiek voorbeeld van een veelvoorkomende reactie bij jonge kinderen na een grote verandering. Terugvallen in eerder gedrag is een manier om aandacht en bevestiging te zoeken. Kinderen proberen zo de nabijheid van hun ouders te herwinnen, in een periode waarin ze zich onzeker voelen.

“Ze was zo lief… totdat we thuis waren”

En dan is er ook nog het verhaal van Ruben (35) en Linda (33), ouders van Nora (3) en pasgeboren Sam.
“Tijdens de zwangerschap was Nora alleen maar enthousiast. Ze aaide over mijn buik, gaf kusjes en vertelde iedereen trots dat ze een broertje kreeg,” vertelt Linda. “Maar vanaf het moment dat we thuiskwamen met Sam, sloeg haar gedrag om.”

Nora werd dwars, weigerde haar moeder te knuffelen en begon driftig speelgoed af te pakken. “Ze trok zelfs een keer expres het dekentje van Sam af terwijl hij sliep.”

Volgens onderzoek uit Journal of Family Psychology (2018) is dit type gedrag niet uitzonderlijk. Broertjes en zusjes hebben vaak een ‘honeymoon-periode’ van enkele dagen of weken, waarna frustraties de kop opsteken. De aandacht die de nieuwe baby vraagt, kan intense jaloezie losmaken, zelfs als het kind daarvoor enthousiast leek.

Wat gebeurt er in het koppie van je oudste?

Voor jonge kinderen is een nieuwe baby een ongrijpbaar concept. Waar volwassenen de lange termijn overzien (“ze zullen later beste vriendjes zijn”), leeft een peuter in het hier en nu. En dat ‘nu’ verandert plotseling compleet: ouders zijn moe, minder beschikbaar, en hun vertrouwde wereld wordt op zijn kop gezet.

Kinderen zien de baby vaak niet als ‘familie’, maar als een indringer. Een nieuw broertje of zusje betekent voor hen: minder exclusieve liefde, minder aandacht. Dat voelt soms bedreigend.

“Ik kreeg echt spijt”

Marieke (29) dacht dat ze haar dochter Lize (2) goed had voorbereid op de komst van baby Fien. Ze lazen boekjes, praatten over baby’s en kochten zelfs samen een cadeautje voor de baby. “Maar toen Fien er eenmaal was, leek Lize helemaal te blokkeren. Ze keek niet naar haar om, praatte nauwelijks nog en wilde het liefst hele dagen op schoot zitten.”

Marieke voelde zich verscheurd. “Soms dacht ik: waarom hebben we dit gedaan? We hadden zo’n fijne band, en nu voel ik me constant schuldig.” Schuldgevoel komt vaak voor bij ouders in deze situatie. Een studie in Infant Mental Health Journal laat zien dat 65% van de ouders gevoelens van verdriet of twijfel ervaart na de geboorte van een tweede kind — juist omdat ze zien dat hun oudste ermee worstelt.

Wat kun je doen om het makkelijker te maken?

Gelukkig zijn er wel manieren om de overgang soepeler te laten verlopen. Hier een paar bewezen tips:

Bied voorspelbaarheid

Houd zoveel mogelijk vertrouwde routines in stand. Peuters en kleuters voelen zich veiliger als hun wereld voorspelbaar blijft.

Speciale momenten

Plan bewust één-op-één-tijd in met je oudste, al is het maar tien minuten per dag. Kwaliteit is hier belangrijker dan kwantiteit.

Erken de gevoelens

Zeg dingen als: “Ik snap dat je boos bent dat ik nu niet met je kan spelen.” Dit helpt je kind zich gehoord te voelen.

Vermijd valse verwachtingen

Zeg niet dat het ‘altijd leuk’ wordt met een broertje of zusje. Benoem eerlijk dat het soms ook moeilijk kan zijn.

Betrek je kind

Laat je oudste kleine, haalbare taken doen (“Wil jij Fien haar sokjes aangeven?”). Dit geeft een gevoel van betrokkenheid en controle.

“Het kwam echt weer goed”

Gelukkig loopt het vaak ook weer goed af. Linda vertelt dat Nora inmiddels dol is op Sam. “Het duurde echt even. Zeker die eerste drie maanden waren pittig. Maar nu? Ze komt hem uit zichzelf knuffelen, wil hem alles leren. Soms moet ik juist oppassen dat ze niet té veel met hem bemoeit,” lacht ze.

Ook Thijs plast inmiddels allang weer keurig op de wc en is de trotse grote broer die zijn speelgoed uitleent. “Met af en toe nog een boze bui hoor,” zegt Anne, “maar dat hoort er gewoon bij.”

Uit langlopend onderzoek blijkt ook: hoe meer ouders oog houden voor de gevoelens van hun oudste kind, hoe groter de kans dat kinderen uiteindelijk een hechte band met hun broertje of zusje opbouwen (Volling et al., 2017).

Een broertje of zusje erbij is dus niet vanzelfsprekend een feest voor je oudste

Het is eerder een grote, ingrijpende verandering die verwarrende emoties oproept — en dat is helemaal normaal. Door aandacht te blijven geven aan je oudste, zijn gevoelens serieus te nemen en hem niet te overladen met verwachtingen, kun je helpen deze moeilijke fase samen door te komen. En uiteindelijk? Dan is de kans groot dat jouw kinderen samen een band opbouwen die hun leven lang blijft.