Voordat je begint met lezen is het fijn om eerst hier deel I te lezen.
Donderdag 8 augustus 2019: 17 weken en 2 dagen zwanger
We hadden weer een afspraak in het ziekenhuis. We zagen op de echo dat jouw hartje nog klopte, eerst langzaam, daarna weer normaal. We waren blij dat je nog leefde, maar al het vruchtwater was nu weg. Er zat nog wat in je blaasje, maar verder was alles weg. We mochten weer afwachten. Er was niets dat welk ziekenhuis dan ook voor ons of onze kleine man kon doen. Bij thuiskomst waren we blij dat je nog leefde, maar dit betekende misschien ook dat wij of de dokters moesten gaan beslissen om jouw leven af te breken. De volgende afspraak was maandag. De arts hoopte stiekem dat jij dan al geboren was, omdat dan de twee tot vijf dagen om waren nadat mijn vliezen waren gebroken.
Nu we zeker wisten dat onze kleine het niet ging redden, vertelden we het ook aan onze zoon van drie jaar. We vertelden hem dat de baby ziek was en dat als hij geboren werd, overleden was. Onze zoon luisterde, maar ging ook gewoon weer verder met spelen. We vroegen hem om te herhalen wat we net hadden verteld. Dat kon hij en speelde gewoon weer door. Kinderen kunnen dit soort dingen zoveel beter dan volwassenen!
Donderdagavond vroeg ik nog een echo bij onze verloskundige in het dorp. Ik hoopte eigenlijk op een mooie 3D-echo. Dit omdat ik super bang was dat de bevalling straks niet goed ging en ik alsnog gecuretteerd moest worden. De verloskundige vertelde mij dat dat bijna nooit gebeurde. Nee klopt, maar je vruchtwater breekt ook bijna nooit met 17 weken. Ik geloofde er niet meer zo in dat alles automatisch goed ging. Mijn moeder ging mee naar de echo. Mijn man vond het te heftig om te zien. Om onze zoon nog in leven te zien terwijl we eigenlijk al afscheid aan het nemen waren. Op de echo zagen we jou veel bewegen, maar ook zagen we jou happen naar vruchtwater. Dat was er niet meer. Heel heftig. De 3D-echo zat er ook niet in, dit kon alleen met genoeg vruchtwater. Wel vond ik het fijn om jou nog even te zien bewegen. Straks kon ik je niet meer zien bewegen…
Maandag 12 augustus 2019: 17 weken en 6 dagen zwanger
We hadden weer een afspraak in het ziekenhuis. Op de echo was te zien dat al het vruchtwater op was. Er zat ook niets meer in je blaasje of in je maagje. De overlevingskans was eerder 1% maar nu 0%, omdat het vruchtwater domweg op was en het niet met zoveel werd aangevuld als dat onze kleine man nodig had. We bespraken dat ik donderdag zou worden ingeleid. Dit duurde nog wel lang, maar ik moest een bepaald soort medicijn innemen om mijn baarmoedermond week te maken en dit moest 34 uur inwerken. Ik vond het heel lastig. Jouw hartje klopte nog, dus je leefde nog, maar toch werd de bevalling gepland. Diep in ons hart hadden we gehoopt dat wij hier niet over hadden hoeven te beslissen en dat je zelf had opgegeven. Ook dat wil je niet als ouders, want je bent onze zoon en zo gewenst, maar het is ook zo lastig om over leven en dood te beslissen. Op de afdeling verloskunde bespraken we wat we allemaal wel en niet wilden met de bevalling. We hadden hier goed en lang over na kunnen denken (in een kom met water na de geboorte, geen onderzoek bij ons kindje, maar wel onderzoek van de placenta, afdrukjes laten maken van voetjes en handjes), wat superfijn was, zo hoefde je geen overhaaste beslissingen te maken. Dit werd allemaal vastgelegd in de computer, zodat als we donderdag zouden komen we ons daar niet druk over hoefden te maken.
Dinsdag 13 augustus 2019: 18 weken zwanger
Na het avondeten ging ik met onze zoon van drie jaar douchen. Hij was tijdens het douchen verdrietig, omdat hij shampoo in zijn oog kreeg. Ik tilde hem op (dit doe ik echt nooit) en samen stonden we even zo onder de douche. Toen ik uit de douche stapte en me afdroogde, voelde ik wat tussen mijn benen. Toen ik keek zag ik dat er een voetje te zien was. Ik raakte compleet in paniek! Ik had me zo voorbereid op dat je donderdag geboren zou worden. Ik dacht: “Dat gaat niet vanzelf gebeuren”. Misschien naïef ja, maar het overviel me echt. Ik riep mijn man, dat hij onze zoon weg moest halen en dat hij mijn telefoon moest geven. Hij had geen idee wat ik zag en voelde. Hij wilde het ook zien. Dit wilde ik niet. Ik wilde niet dat hij ook in paniek raakte. Ik belde de verloskundige met het verhaal. Ze kwam er gelijk aan. Ik belde ook mijn schoonzusje die achter ons woonde of ze voor onze andere zoon wilde zorgen. Mijn schoonzus en de verloskundige waren tegelijk bij ons thuis. De verloskundige belde met het ziekenhuis over wat te doen. Ze wilden dat we kwamen, omdat de placenta vaak niet kwam bij een vroeggeboorte. Mijn schoonzusje nam onze zoon mee naar haar huis waar hij mocht slapen. Hij snapte er niets van, zo sneu, net was mama er nog en nu niet meer. Ik moest bij de verloskundige in de auto met alleen een ochtendjas aan. Wat voelde ik me ongemakkelijk, ook omdat jouw voetje er al uit was en ik niet heel makkelijk kon zitten. De weg naar het ziekenhuis duurde lang. Het was maximaal 15 minuten rijden, maar voor mij duurde het super lang. Mijn man reed er achteraan met zijn eigen auto. Rond kwart voor 8 waren we in het ziekenhuis. Ik had geen weeën, maar je ging wel geboren worden. Toen we de afdeling op kwamen lopen, werden we verwelkomd door de tante van mijn man die daar werkte als verpleegkundige. Ze bleef bij de bevalling. De zaalarts kwam ook kijken, dit was dezelfde als vorige week bij het slecht nieuws gesprek. Wat vond ik dat fijn: deze bekende gezichten. We hoefden niets meer te vertellen of uit te leggen. Iedereen was op de hoogte. Ik mocht gelijk kijken of ik kon persen. Het eerst stukje ging snel, maar toen zat je hoofdje klem. De pijn werd ook wat heftiger en de zaalarts vroeg of ik even wilde stoppen. Voor onze zoon maakte het niet uit hoelang het duurde, zodra hij met de buitenlucht in aanraking kwam was hij overleden. Ik besloot even te wachten. Na 10 minuten vroeg de zaalarts of ik het nog eens wilde proberen. Ik zei dat dat oké was, de deken ging van mijn benen af en binnen 1 seconde sprong iedereen (verpleegkundige, verloskundige, zaalarts en mijn man) op en keken vol verwachting naar wat er komen ging. Ik zag dit gebeuren en moest lachen, omdat ze met zijn allen vol spanning naar mijn vagina stonden te kijken. Het moment dat ik in de lach schoot, werd onze prachtige en volmaakte zoon Manoah geboren om 20:49 uur. Manoah betekent: ‘rust en vrede, God is dicht bij jou’. Deze naam hebben we speciaal gekozen toen we wisten dat hij zou overlijden. Wat zijn we trots! We zijn weer ouders geworden! Zo voelde het ook echt! Zoveel liefde voor deze veel te kleine man! Onze stoere kleine mooie man! Zo ‘raar’ om je zo gelukkig te voelen, terwijl je weet dat je zoon overleden is. Helaas wilde de placenta niet vanzelf komen, dus werd de gynaecoloog erbij gehaald. ‘Toevallig’ was het onze gynaecoloog die dienst heeft. Wat was ik blij dat zij er was! Ook haar hoefden we niets uit te leggen. Ze kwam de kamer binnen en feliciteerde ons met de geboorte van onze zoon. Daarna condoleerde ze ons met het overlijden van onze zoon. Je zou kunnen denken: “Gefeliciteerd, wie zegt dat nou?” Maar dit vonden wij zo fijn! Want wij waren op dat moment voor de tweede keer ouders geworden van een prachtige zoon, helaas was hij te mooi voor deze wereld. Ik moest na een uurtje naar de operatiekamer om de placenta te laten verwijderen. Ik mocht kiezen voor een ruggenprik (plaatselijke verdoving, dan ben je dus nog wel bij) of een algehele narcose. Ik koos voor het laatste. Ik hoefde niet bij te zijn als ze dit gingen doen. We hadden al genoeg meegemaakt. Dit leek met iets te veel voor mezelf. Toen ik weer bij kwam lag Manoah in een kom met water (een soort grote vissenkom) en kreeg hij een mooie huidskleur. De gynaecoloog kwam vertellen dat de operatie goed was gegaan, maar dat ik wel 1.5 liter bloed was verloren, omdat de placenta niet los wilde komen en toen hij loskwam de bloeding niet wilde stoppen. Ze vertelde dat ik een ‘tampon’ in had om de bloeding te stoppen. Na een tijdje belden we mijn moeder en schoonouders. Ze reageerden geschokt en verdrietig en condoleerden ons. Dit was zo’n contrast met wat wij voelden. Wij voelden blijdschap, trots omdat we weer ouders mochten worden. Tuurlijk waren we ons bewust dat Manoah overleden was, maar dit deed niets af aan ons gevoel. Mijn man mocht blijven slapen en we vielen als trotse ouders in slaap.
Woensdag 14 augustus 2019
Het eerst wat ik vandaag doe is de kaarten bestellen. We hadden vorige week al twee proefdrukken laten maken en wisten nu precies wat we wilden. We drukken alleen kaarten voor naasten familie (beide gezinnen). Ook hebben we besloten om de begrafenis in besloten kring te houden. Dit betekent mijn moeder, mijn schoonouders en wij. De rest van de gezinnen zijn welkom om zondagavond afscheid te komen nemen van onze zoon. Om de zoveel uur wordt mijn katheter, mijn bloeddruk en mijn hartslag gecheckt (ook ‘s nachts). ’s Morgens komt er een andere dokter. Hij feliciteert en condoleert ons. Hij vertelt dat hij de ‘tampon’ wil gaan verwijderen. Ik dacht: “Oké, een tampon heb ik vaker verwijderd, dus dat lijkt me geen probleem”. Hij vertelt mij dat ik niet moet schrikken als hij veel eruit haalt en lang bezig is. Op dat moment dacht ik er niet zo bij na en zei gewoon: “Oké, is goed”. Toen begon hij met het verwijderen. Pfff, er zijn geen woorden voor om de pijn hiervan te beschrijven. Als je dit meegemaakt hebt, weet je waar ik het over heb, anders heb je veel geluk dat je dit niet hebt meegemaakt. Het doet zoveel pijn! Het is niet een ‘tampon’ zoals ik me had voorgesteld. Het was gewoon heel veel gaas en verband wat ze erin hadden gedrukt om de bloeding te stoppen. Dit gaat dan toch iets aan je baarmoeder en aan de wond in je baarmoeder plakken. Misschien kun je je enigszins in voelen hoe dit moet voelen als ze dit verwijderen. Ik moest heel hard huilen, zoveel pijn. Daar lig je dan in een bed met je benen wijd. Een dokter aan je bed, een assistent en een verpleegkundige. Mijn man komt bij me staan en troost mij. Gelukkig vraagt de arts of ze straks even terug zal komen. Na een half uurtje komt de verpleegkundige terug en vraagt of ze mijn katheter mag verwijderen. Ik denk: “Nou liever niet, maar als dit niet gebeurt mag ik ook niet naar huis”. Dit verwijderen is niets in vergelijking met het verwijderen van de ‘tampon’. Ik mag na de lunch even op de rand van mijn bed gaan zitten. Dit gaat goed. Ik mag gaan douchen en naar het toilet. Als ik kan plassen, kunnen we zo snel mogelijk naar huis. Eigenlijk wil ik niet douchen. Ik wil naar huis, in mijn eigen omgeving zijn met mijn eigen verdriet. Maar ze hebben in het ziekenhuis een douchstoel wat me toch wel handig lijkt op dit moment. Tijdens het douchen brengt mijn man vast wat spullen naar de auto. De verpleging neemt alle tijd voor mij en helpt me met alles, zo lief! Dan is het tijd om te gaan. De avonddienst komt, ook de tante van mijn man is weer aan de beurt om een avonddienst te draaien. Zij en wij vinden het fijn dat ze bij het begin kon zijn, maar nu ook bij ons ontslag uit het ziekenhuis kan zijn. Mijn man loopt met de kom, waar Manoah in heeft gelegen en thuis weer in gaat liggen, naar de auto. Onderweg zegt een voorbijganger tegen hem: “Zo dat is een mooie vissenkom”. Mijn man is uit het veld geslagen en reageert niet.
Als alles in de auto zit, mag ik in een rolstoel en brengt de tante van mijn man mij naar de auto. Manoah zit in een bakje (denk hierbij aan een afgesloten plastic bakje). Helemaal bedekt met een handdoek. Dit voelt zo raar. We zijn zo trots, maar we ‘mogen’ hem aan niemand laten zien. Je wilt ook geen mensen afschrikken, dus het is goed dat we het zo hebben gedaan, maar zo dubbel voor je gevoel. Eenmaal thuis doen we Manoah zo snel mogelijk in de kom, dat bakje was ook echt niets. We zetten hem op tafel. Vol trots kijken we er samen naar. Mijn moeder komt onze andere zoon thuisbrengen. Onze zoon wil niet kijken, wat wij prima vinden. We laten het zo. Hij mag zelf beslissen wanneer hij er klaar voor is. ’s Avonds komen mijn schoonouders even op bezoek. Onze andere zoon moet naar bed en geeft iedereen even een kusje. Mijn schoonmoeder zit aan tafel, waar Manoah ook op staat. Ik gooi even snel een doek over de kom heen zodat onze zoon niet geconfronteerd wordt met iets wat hij nog niet wil. Met dat ik dat doe, vraagt hij: “Wat zit daar onder mama?” Ik vertel hem dat Manoah daaronder ligt en vraag hem of hij wil kijken. Nu zegt hij uitbundig: ‘Ja!’ We laten hem kijken. Hij doet gelijk zijn hand in het water en raakt Manoah aan. Hij kijkt goed naar hem en geeft hem een handje, zo super lief! En zo bijzonder kinderlijk, niks eng. “Dit is gewoon mijn broertje en ik raak hem even aan”.
Donderdag 15 augustus 2019
Mijn man is vooral bezig met het verzorgen van mij en van onze andere zoon. Ook als er visite komt, is hij bezig met het regelen van drinken en dergelijke. Er is voor hem geen tijd voor rouw. Hij blijft en moet doorgaan. Mijn moeder is bevriend met de kraamverzorgster die hier zou kramen als alles goed was gegaan. Ze stuurt de kraamverzorgster een appje of er geen mogelijk is voor kraamzorg. De kraamverzorgster vertelt dat we de zorgverzekering moeten bellen of we daar recht op zouden hebben. Ik heb er een hard hoofd in, want alles wat je vergoed krijgt is vanaf de 24e week van je zwangerschap, maar wie niet waagt wie niet wint. Mijn man belt de verzekering, deze zijn superaardig en meelevend en vertellen ons dat als de verloskundige vindt dat ik dit nodig heb, we dit krijgen. Huh? Wat een verrassing! We bellen gelijk de verloskundige die ook heel meelevend is en vraagt ons wat we denken nodig te hebben (hoeveel uur en hoeveel dagen). We geven aan dat 4 uur per dag goed is en dan voor vijf dagen. Dit is allemaal akkoord. Wat is dit super! Dit geeft mijn man zoveel meer ruimte om te rouwen en afscheid te nemen van onze Manoah, maar ook om met de visite zijn verhaal te delen en om even zijn eigen ding te doen in plaats van met mij bezig te zijn. Er valt ook bij mij een last van mijn schouders. Ik ben niet meer tot ‘last’ voor hem en hij krijgt ruimte. Zo fijn! Vandaag is ook de dag van de fotoshoot. Stichting Still heeft gelukkig een fotograaf kunnen vinden die kan in deze vakantietijd. Het is een super lieve vrouw die haar eerste shoot hier mag doen. Ik heb zelf al een aantal dingen bedacht hoe ik Manoah op de foto wil hebben. Zelf heeft ze ook superleuke ideeën. Deze foto’s zijn ons zoveel waard! Zo mooi is onze kleine man vastgelegd! Gewoon door iemand die dit gratis komt doen! Zo waardevol! De shoot duurt ongeveer een uur. Manoah is veel uit het water. Daarna merken we dat Manoah er moe en slechter uit begint te zien, maar het is het echt waard!
Vrijdag 16 augustus 2019
De kraamverzorgster komt. Ze helpt mij met douchen en doet gelijk de was. Ook verschoont ze gelijk ons bed (iets waar ik nog niet aan heb gedacht). Er komt de hele dag visite, wel hebben we gezegd dat iedereen eerst moet appen als ze willen komen, zodat het niet te druk is en we niet de hele dag vol zitten met bezoek. Dit gaat gelukkig goed. Iedereen die Manoah ziet is verbaasd hoe compleet en perfect hij is. ’s Avonds moeten we het water van Manoah vervangen. Mijn moeder is hier, dus ik vraag aan haar of ze Manoah wil vasthouden terwijl wij het water verschonen. Eerst twijfelt ze, maar ze doet het toch, waar ze achteraf heel erg blij om is! Mijn man verschoont het water en ik maak heel veel foto’s.
Zondag 18 augustus 2019
Vanavond hebben we voor beide gezinnen en voor een paar vrienden die dichtbij staan een uurtje om afscheid te nemen van Manoah. We hebben iedereen op de hoogte gesteld dat Manoah op de keukentafel staat, dus voor de mensen die hem liever niet zien is dit fijn om te weten. Het is een uur waarin er veel stiltes zijn hoewel we met zo’n 25 man in huis zijn. Het is zo bijzonder om zo een waardig afscheid voor onze zoon te hebben. We huilen met elkaar, maar lachen ook met elkaar. Onze lieve kraamverzorgster is vanavond ook gekomen om koffie te schenken, de schat. Het uur duurt lang en kort te gelijk. Na een uur ben ik helemaal gesloopt. Ik ben vooral bezig geweest met de emoties van anderen, anderen troosten, knuffelen en anderen opbeuren.
Maandag 19 augustus 2019: Definitief afscheid van onze mooie volmaakte zoon Manoah
Ik sta op en ga eerst douchen. De laatste dag dat Manoah bij ons is. We hebben besloten om de begrafenis alleen met beide ouders te doen (helaas zonder mijn vader, hjj overleed in 2017), met onze andere zoon en met de dominee. We moeten Manoah uit het water halen en hem in zijn doekje leggen. We houden hem allemaal nog even vast. Ik maak nog snel wat foto’s, nu het nog kan. Ik hou hem vast, terwijl de dominee iets uit de bijbel leest. Ik kan alleen maar huilen. Mijn perfecte zoon die we nu weg moeten brengen, zo oneerlijk. Mijn moeder heeft nog een mooi gedicht uitgekozen dat ze voorleest. Ik leg Manoah samen met mijn man in zijn mandje en we rijden met z’n allen naar de begraafplaats. Daar staat al iemand klaar om ons op te vangen. We lopen in een stoet(je) naar de plek waar Manoah begraven wordt. Ik leg hem samen met mijn man op zijn laatste rustplaats. Het weer is bewolkt, maar zodra de dominee begint met spreken komt de zon door. Mijn schoonmoeder heeft nog wat voorbereid en vertelt dit bij het graf. Daarna zingen we met zijn allen ‘Jezus is de goede herder’. Ik kan niet zingen. Ik zie mijn ene zoon in een graf en mijn andere zoon met zijn vader erbij staan. Zo geen woorden voor. Verdriet verscheurt mij. Ook het weglopen bij het graf, hem daar achterlaten, in de aarde, zonder zijn ouders, verscheurd door verdriet. Mijn andere zoon vraagt of we ook nog even bij opa langsgaan, die ligt ook op deze begraafplaats. Zo zijn kinderen, over tot de orde van de dag, ook wel weer fijn en luchtig. We lopen nog even langs mijn vader. Ik vraag hem of hij goed voor Manoah wil zorgen daarboven, totdat we elkaar weer zullen zien. We gaan met z’n allen naar huis, we drinken koffie en iedereen gaat weer zijn eigen weg. En wij blijven achter, leeg.
Acht weken na het overlijden van Manoah merk ik dat ik hier niet alleen uit ga komen, ook niet met mijn man. Ik maak een afspraak bij de huisarts om me door te laten verwijzen naar een psycholoog of iets dergelijks. Als ik mijn verhaal vertel aan de huisarts, zegt hij: ‘Het is ook pas acht weken geleden. Ik denk dat het normaal is dat je je zo voelt. Dus geef het de tijd om het een plekje te geven.’ Ik word een beetje boos. Ik zeg tegen haar dat het voor haar misschien PAS acht weken geleden is, maar dat ik al acht weken thuis zit met mijn eigen gedachten. Daarna lijkt de arts wat te ontdooien en vraagt ze mij wat ik wil. Een psycholoog of iets wat passend is. Ik krijg gelukkig een doorverwijzing naar de psycholoog. Ik ben blij dat ik een stapje in de juiste richting heb kunnen zetten. De eerste twee afspraken bij de psycholoog zijn niet wat ik ervan verwacht had. Ik heb er niets aan en kan er niets mee. Dit heb ik bij de derde afspraak ook aan haar verteld. Ze heeft daarna een andere aanpak gekozen waar ik wel iets mee kan. Duidelijke ‘opdrachten’ die ik in het dagelijks leven kan gebruiken. Een voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld: het contact niet meer ontwijken. Dit gaat niet van de één op de andere dag, maar door dit in je achterhoofd te hebben durf je meer contact te leggen met anderen. Maar ook dat het niet erg is om te huilen waar anderen bij zijn. Dit was en is voor mij nog steeds een ding. Dit vind ik gewoon lastig. Ik wil dat niet, maar soms is het ook goed om je emoties te laten zien. Op internet, Facebook en Instagram vind ik mensen die ook het overlijden van een kindje hebben meegemaakt. Deze verhalen raken mij en hier hou ik mij aan vast. Ik hoop er ook weer bovenop te komen. Ook kom ik in contact met Hiske Kuilman (zij is een vaste blogster bij Kids en Kurken, lees hier haar blog). Ze heeft van het verlies van haar zoon haar werk gemaakt. Ze geeft een mini-masterclass waar ik graag heen wil. Ik vertel mijn man erover en hij wil ook graag mee. Dit had ik niet verwacht, maar dat is superfijn!
Op die dag zitten we met een man of 15 in een zaal. Gelukkig voor mijn man zijn er ook nog andere mannen. We stellen ons om de beurt voor en vertellen ons verhaal. De verschillende verhalen raken mij, zoveel leed. Gelukkig vertelt mijn man het verhaal van Manoah. Ik kan het niet. Mijn tranen branden in mijn ogen. Ik hoef me alleen voor te stellen met mijn naam en dat ik de vrouw van ben. We krijgen theorie over hoe rouw werkt bij het overlijden van een kindje. Dit is anders dan bij een volwassene, heel leerzaam. We hebben deze dag veel geleerd en zijn blij dat we samen zijn geweest, zodat we allebei weten waar we het over hebben. Ook hebben we nog steeds momenten dat we terugdenken aan wat de theorie zegt en wat goed is voor ons en niet voor de ander.
ANGELA
