Een tijdje geleden schreef ik (hier) mijn blog over afscheid nemen van onze dierbare oma. Omdat het deze maand een jaar geleden was dat wij afscheid namen, vind ik het mooi om jullie mee te nemen op deze herdenkingsdag.
21 maart 2019
Mijn telefoon maakt een geluid. Een reminder. Als ik mijn telefoon pak, realiseer ik mij weer wat mij even ontschoten is. De overlijdensdag van de oma van mijn meisjes. Natuurlijk wist ik dat dit eraan zat te komen, maar door alle dagelijkse drukte was mij dit even ontschoten. Als ik Facebook open komen daar dan ook de berichten binnen van mensen die ook haar herdenken op deze dag. Tijdens het ontbijt hebben we het er even over en Nevaeh besluit dat ze vandaag naar het graf wilt. “Maar dan wil ik wel een roosje meenemen hoor mama!” “Ja”, zegt Jaliyah, “maar dan wil ik ook bij papa een roosje brengen.” Terwijl de meiden op school zitten rij ik richting centrum. Ze willen al een tijdje een fotolijstje met een foto van hen samen met oma. Dus ik print er een aantal uit. Voor hun, maar ook voor hun vader. Want voor hem is ook vandaag een beladen dag.
Bezoek aan haar graf
In de auto geef ik de meiden hun lijstje met een foto van hun drieën. Hun gezichtjes lichten op, maar tegelijkertijd worden hun oogjes natter en natter, tot daar het moment komt en de eerste tranen beginnen te rollen. Ik besluit hun een momentje te geven en we rijden richting de begraafplaats. Onderweg komen daar de verhaaltjes. Weer een stapje verwerking. Jaliyah vertelt mij dat ze nog steeds oma’s sjaal heeft en als ze er goed aan ruikt haar geurtje soms nog ruikt. Nevaeh vertelt de momenten dat ze samen met haar naar het centrum gingen en een visje gingen halen. Dat oma haar haring altijd aan de staart vastpakte en deze boven haar mond hing om hem vervolgens op te eten. Dat vonden ze leuk. Of dat oma altijd grapjes maakte en hun aan het lachen maakten. Dan komen we aan op een overvolle parkeerplaats en besluiten de auto ergens in het gras te parkeren. Het is zonnig en er waait een wat frisser windje. Nevaeh loopt voorop en leidt ons de weg, want het is voor haar als een soort van thuiskomen en het lijkt alsof ze oma tegemoet rent.
Oma’s graf
De zon schijnt volop en het voelt warm, ondanks het frisse briesje. Alsof een warme deken ons vertelt dat het bijzonder mooi en fijn is. De voetstappen om tante Cissy’s graf laten zien dat er al meer mensen zijn geweest. Mensen die haar ook missen en lief hadden. We pakken de rozen uit die ik meegebracht had en de meiden leggen deze op een mooi plekje in het midden. Nevaeh had nog een mooie kleurrijke tekening gemaakt en deze leggen ze vast met wat kiezels die ze in het zand vinden. Omdat de meiden heerlijk in het zand hebben gezeten, midden op het graf, pak ik de hark en harken we alle voetstappen er weer uit. “Wat heeft u een mooi plekje tante Cis!”, erken ik. En de tranen komen. De tranen om niet gesproken woorden. Woorden die ik haar nooit meer zal kunnen zeggen en het verdriet omdat ook ik haar mis, en het verdriet dat mijn meisjes hebben. Nevaeh is bezig om het graf mooier te maken. Een aantal weken na het overlijden van hun oma hebben ze met hun vader mooie tekeningen gebracht. Waar nu niet meer zoveel van over is en Nevaeh het eigenlijk alleen maar lelijk vindt. Ze verplaatst wat stenen en kiezels om het mooier te maken. “Zo”, zegt ze, “nu is het weer mooi.”
Als ik hurk tussen de meiden in, zie ik dat daar de emoties komen en mijn meisjes vliegen mij om mijn nek. We knuffelen, we huilen even. De wind doet het windmolentje die we een tijd geleden kwamen brengen mooi draaien en de meiden zien het ook. “Wil je nog iets tegen oma zeggen?” Ik krijg twee paar opgetrokken schouders ervoor terug en geen woorden. Maar blikken zeggen op dat moment meer en we blijven nog even in stilte staan. “Ik hoop dat oma nog steeds broodjes haring met uitjes eet mama”, roept Nevaeh. “Ik weet zeker dat ze dat nog steeds doet lieverd. En vandaag zal ze een feestje vieren, omdat ze nu ergens is waar het zo ontzettend mooi is, en waar ze geen pijn meer heeft.” Nevaeh: ”Mama, gaan we nu naar het huis van papa?” “Dans een dansje voor ons vandaag tante Cis!”. Ik pak mijn meiden bij de hand en we lopen weer richting de auto.
En hoe verdrietig ze net weer even waren door de confrontatie met het graf van oma, zo snel zijn ze het weer even kwijt. In de auto hebben ze het over de verrassing die ze voor papa gaan klaarzetten (de voordelen van de sleutel van papa’s huis). Onderweg hebben ze schik en hopen ze dat papa niet thuis is, want anders is het geen verrassing. “En we moeten snel zijn”, zeggen ze, “want anders ziet hij wat we aan het doen zijn”. Ze willen zelf schrijven op het kaartje en dus schrijf ik hen voor wat het moet worden. Terwijl Jaliyah het eerste gedeelte opschrijft, vul ik met Nevaeh een glas met water voor de roos. Precies dezelfde als die we net naar oma hebben gebracht. Zodat oma ook een beetje bij haar zoon is. En natuurlijk een fotolijstje met een foto van hun viertjes. Terwijl we uit hun vaders huis “ontsnappen” vertellen ze hoe leuk zij het vinden en hoe benieuwd ze zijn hoe hun papa het zal vinden. We stappen in de auto om een ijsje in het centrum te gaan eten. De meiden besluiten dat we oma moeten vieren.
Herinneringen
Op de dagen die volgen krijg ik de ene na de andere herinnering van Facebook. Want tijdens die verdrietige dagen deed ik leuke dingen met de kinderen. Dingen om even uit de sleur van de dood, verdriet en afscheid te ontsnappen.
De dood
Als ik het zo type, dan klinkt dat woord zo vreselijk hard en koud. Maar eigenlijk is dat het niet. Eigenlijk is het iets heel puurs. Zo puur als de dag dat wij geboren werden. Het hoort bij het leven. Hoe jong dat leven soms ook is. En hoe ongelofelijk oneerlijk die dood soms ook is, zoveel mooie dingen komen er soms ook uit. Je leert nieuwe dingen van jezelf, van anderen. Je leert. Je ontwikkelt. Je leeft. Wij leven. En dat is precies wat ik vorig jaar mijn meiden heb laten doen. Laten leven en zichzelf laten zijn. Ze zijn die week niet naar school geweest, want dat wilden zij niet. Nee, zij wilden dat niet. En ik kan best begrijpen dat er aan de andere kant van het scherm nu een mama of een papa zit die dit onbegrijpelijk vindt, maar voor mij en voor mijn Nevaeh en Jaliyah was dat op dat moment heel erg goed. En nee, niet alles die dagen draaide om hun oma. En nee, niet alles draaide om de dood. En nee, niet alles draaide om hun verdriet. Het draaide die dagen om hen. Precies zoals ook hun oma wilde dat de dag van het afscheid om hen draaide. Dat realiseer ik mij nu als ik dit type. Bijzonder wel. Die dagen liet ik mij vooral leiden door hen en wat zij wilden. Wat zij nodig hadden. Wilden ze uitslapen, liet ik hen uitslapen. Wilden zij spelen, liet ik hen spelen. En zo ook die zaterdag. Ze zijn de hele dag gaan ravotten in Monkey Town met vakantievriendinnetjes en hebben daarna daar nog gezellig gespeeld en gegeten. Gewoon omdat zij dat nodig hadden. Weer even opladen van alles. En daarna zijn we nog even bij oma gaan kijken. Even een aai over haar wang, en toen hebben we een computerspelletje gespeeld op de Nintendo die daar bij hun papa was. Omdat dat was wat zij nodig hadden. Samen zijn met mensen die hen die dagen er doorheen gesleept hebben met al hun liefde die zij wilden delen.
Liefs,
RILANA (klik hier voor haar Instagram)
